Energietekorten en hoge prijzen: hoe lang gaat dat duren?

Terwijl de winter nog moet beginnen, is nu al overal ter wereld sprake van energietekorten. De belangrijkste tekorten treden op in China en India. Daarbij gaat het vooral om gebrek aan kolen voor elektriciteitscentrales. De winning van kolen is wereldwijd tijdens de pandemie fors teruggeschroefd. Ook al neemt de winning nu snel weer toe, de logistieke problemen (schepen/havens) hebben in veel landen de voorraden nog onvoldoende aangevuld. Het tekort aan elektriciteit in China leidt nu al tot rantsoenering: sommige delen van de dag valt gepland de stroom uit. Daardoor moeten de  fabrieken hun produktie verlagen. Dus naast logistieke problemen leidt de energieschaarste tot extra tekorten aan grondstoffen (bijv. voor medicijnen), halffabrikaten (bijv. voor Apple iPhones) en eindproducten (bijv. voor elektronica als computers, televisies etc).

China zal uit politieke overwegingen voorrang geven om schaarse produkten te leveren aan zijn binnenlandse markt en dus minder gaan exporteren. Ook kiezen ze er politiek niet voor om weer kolen uit Australië te importeren. Australië werd gestraft met het stopzetten van de kolen- en wijnimport toen dit land vroeg om verder onderzoek naar het ontstaan van de  Corona-epidemie in Wuhan.

In Europa is al langer een ontwikkeling aan de gang om de kolencentrales te sluiten. Daardoor is de vraag naar gas voor de productie van elektriciteit structureel gestegen. Nu de economie weer begint te draaien is er sprake van een overmatige vraag naar gas en dus snel stijgende gasprijzen.

In de Europese situatie is sprake van een aantal specifieke factoren:

  • Frankrijk heeft weinig problemen, elektriciteit wordt daar vooral geproduceerd door meer dan 70 kerncentrales.
  • Nederland exporteert sinds kort nauwelijks gas meer door het terugdraaien van de winning in Oost-Groningen.
  • De 2e gaspijplijn van Rusland naar Duitsland is wel gereed, maar wordt nog niet gebruikt: die moet nog worden goedgekeurd door een nieuw te vormen regering in Duitsland.
  • Met de winter in aantocht zal minder elektriciteit kunnen worden opgewekt uit zonne-energie systemen.
  • Duurzame energie als wind en zon kunnen niet snel meer worden uitgebreid. De Europese hoogspanningsnetwerken zijn al bijna overbelast. De afgelopen jaren is door Europa (ook door Nederland!) nauwelijks geïnvesteerd in uitbreiding van die netwerkcapaciteit, terwijl ondertussen de nieuw beschikbare capaciteit werd opgeslokt door datacentra van Google, Amazon en Microsoft, alsmede voor datamining van cryptomunten.  Mede door milieu procedures en verzet van burgers is het niet te verwachten dat het hoogspanningsnetwerk in Europa snel kan worden uitgebreid. Niemand wil een hoogspanningsmast in zijn uitzicht.
  • Door de koppeling van Europese netwerken zullen overal in de EU tekorten op kunnen treden. Enige weken geleden viel de stroom voor een uur uit in Spanje en Portugal als gevolg van netwerkstoringen in Frankrijk.
  • In het Verenigd Koninkrijk is sprake van gastekorten als gevolg van de Brexit. De Engelse regering was ook niet voorbereid op de noodzaak in ieder geval gasvoorraden te creëren. Ook is in Engeland sprake van een wettelijk vastgelegde vaste gasprijs: veel kleinere leveranciers hebben hun bedrijf al gesloten omdat ze tegen die prijs niet kunnen leveren en laten veel burgers letterlijk in de kou zitten.
  • Ook Nederland was niet voorbereid op de overgang van export naar import van gas. In Maart achtte de Nederlandse regering het niet nodig om alvast import contracten voor gas vast te leggen. Ook bestaat in Nederland (zoals wel in andere landen) geen wettelijke plicht de grote gasopslagplaatsen, zoals onder andere bij Burgum – verhuurd aan het Russische Gazprom – voor de winter te vullen. Gas dat nu dus duur moet worden ingekocht.

De vraag is vooral is hoe tijdelijk de produktie en leveringsproblemen van elektriciteit zijn, en dus hoe hoog de prijzen zullen blijven. Economische instituties spreken steeds weer van tijdelijke problemen, maar hun eigenlijk doel lijkt vooral geen publieke en financiële paniek te zaaien.

Een andere vraag is hoe snel bedrijven (bijv. tuinders) over kunnen gaan van gas op olie. Substitutie zal ongetwijfeld plaats gaan vinden. Meer vraag naar aardolie zal dus ook de olie (en dus de benzine- en dieselprijs) op drijven en de inflatie verder doen toenemen.

Maar hoe lang zal tijdelijk blijken te zijn? Op basis van de vele politieke en economische factoren die meespelen, is dat met geen enkele zekerheid vast te stellen.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *